Door Wiebe van der Hout

Behalve de herziene versie van een heilig boek is de Nieuwe Bijbelvertaling ook een uitgave van deze tijd. 'Teken nu in voor miles en money' is dan ook al enkele weken te zien op de boekenafdeling van V&D. De standaarduitgave, de publiekseditie zonder versindeling (,,een magistrale nieuwe vertaling'') en de katholieke versie kunnen voor de helft worden betaald met gespaarde air miles.

Haaije Feenstra, directeur van het Nederlands Bijbel Genootschap (NBG), snapt als geen ander dat ook het meest verkochte boek van de wereld niet zonder enige promotie kan. ,,Mar dit hoecht foar my einliks net sa.''

Toch is het NBG mede verantwoordelijk voor de grotere 'vermarkting' van de bijbel dan bijvoorbeeld bij de uitgave in 1951. Er is immers ook een literaire versie zonder versindeling, die bewust via de algemene uitgever Querido in de handel komt.

Bij de start van het vertaalproject in 1993 was tot uitgave in 2000 een schatting gemaakt van 5 miljoen gulden aan kosten. Uiteindelijk staat de teller in 2004 pas stil bij �?2 miljoen. Net in de periode dat Haaije Feenstra, in 1999, aantrad bij het NBG maakte het bestuur zich dan ook ernstig zorgen over de voorfinanciering.

,,It wie finansjeel gewoanwei net te oersjen'', voert Feenstra als verzachtende omstandigheid aan. ,,Der wienen bygelyks te folle minsken mei dwaande om it yn sân jier ôf krije te kinnen.''

De standaardbijbel wordt met �?9,50 nogal wat duurder dan wat de 1951-uitgave kost. ,,In faire priis'', vindt Feenstra. Het NBG, dat in vele landen en talen bijbels uitgeeft via de Wereldbond van Bijbelgenootschappen, hanteert een vaste prijsformule. Een bijbel mag niet meer kosten dan het dagloon van een arbeider. Voor Nederland is dat �?0.

Openheid en transparantie hebben het NBG en partner Katholieke Bijbelstichting willen betrachten met de drie in discussie gegeven proefuitgaven Werk in Uitvoering. Of gaat het hier om kerkpolitiek manoeuvreren om zoveel mogelijk geledingen tevreden te stellen? ,,Perfoarst net. Wy hienen ek al supervisoren út ferskate tsjerken. Alle wittenskippers moasten boppe harren eigen profesjonaliteit út gean. Ree wêze yn oerlis feroarings te akseptearjen yn it eigen wurk.''

Vertalers waren thuis aan het werk. Taalwetenschappers lieten hun oog gaan over het werk. Daarna werd dat gezamenlijke werk nog eens door een koppel van classici en neerlandici beoordeeld. Bij het werk betrokken schrijvers vonden nogal eens dat teksten veel mooier opgeschreven konden worden. Maar dan kwam volgens Feenstra de brontekst in het gedrang en gold betrouwbaarheid als voornaamste criterium.

De vertaalmethode van de NBV is niet helemaal nieuw. Eerder werd de brontaalgetrouwe en doeltaalgerichte werkwijze al toegepast bij de Fryske bibel. Daar is ook naar verwezen bij verslagen van het NBV-proces. ,,De NBV stiet ek tichter by de Fryske bibel as by ús 1951-oersetting.'' Voor de methode van vertalen met kenners van de klassieke teksten en taalwetenschappers is inmiddels ook uit het buitenland - Zuid-Afrika en Duitsland - belangstelling.

Haaije Feenstra (43), tiende van twaalf kinderen uit een boerengezin uit Exmorra, gebruikt zelf vaak de Friese bijbel. ,,Dy leit it tichtst by myn gefoel en rekket my ek it meast.'' Als Fries doet hem de samenwerking met Jongbloed uit Heerenveen als belangrijkste uitgever ook goed. Hoewel al jaren weg uit Friesland trakteerde Feenstra op zijn verjaardag eens een zaal vol NBG-vrijwilligers bij een regiodag in Harderwijk op Friese oranjekoek.

De naam NBV was tot pakweg 2001 de werktitel, maar bleef overeind in een selectieproces inclusief enquête met twee andere namen, die Feenstra niet wil noemen. Hij wijst erop dat de 1951-vertaling, waarvan 5,5 miljoen exemplaren zijn verkocht, officieel 'nieuwe vertaling' heette, maar later in de volksmond NBG 1951 werd.

,,NBG kin net mear, want dizze bibel is ynterkonfesjoneel mei sels joadske dielname en wy woene graach it wurd bibel der wer yn ha. Boppedat giet it om de bibel net om de oersetting. Dy is altiten tidelik.''

Hoe tijdelijk is onduidelijk, maar zeker is wel dat het NBG financieel gezien niet zo snel weer zo'n project kan tillen. ,,Mar dizze oersetting giet gjin 53 jier mei'', verwacht Feenstra. Nu al houdt het NBG een vertaalteam aan het werk om de kritiek, die zonder twijfel zal komen, op te slaan in een databank voor later gebruik.

De bijbel mag dan voor air miles te koop komen, geld verdienen eraan met bijvoorbeeld reclamemateriaal gaat Haaije Feenstra echt te ver. Hoewel Om zijn pols draagt hij een horloge met het NBV-logo. Bij de uitleg doet hij het snel af. ,,Tastjoerd krigen fan in ûndernimmer yn merchandising, ek mei skriuwmateriaal mei opdruk. Dêr geane wy fierders net op yn. Der komt gjin NBV-sjop.''